“Met Kletsmaatjes leer je de ongeschreven regels van een taal”

Voordat ze actief was in het vluchtelingenkamp op Lesbos verbleef Asha vier jaar in Latijns-Amerika voor haar studie Antropologie en Ontwikkelingsstudies. “Het leek me toen best ‘easy’ om een nieuwe taal te leren. Spaans had ik betrekkelijk snel geleerd en ik had al gauw door hoe bijvoorbeeld de busverbindingen daar werkten. Maar later, op Lesbos, merkte ik dat het lastig was dat ik niets kon lezen van het Grieks op straat. Ik begreep het Arabisch van de vluchtelingen ook niet. Communicatie verliep in gebrekkig Engels. Zo kon ik niet aansluiten op hun belevingswereld.”

Band opbouwen

“Ik leerde dus wat basiswoorden. Al snel voelde ik de behoefte om te kunnen oefenen met mijn eerste woordjes en zinnetjes. Het is fijn als je fouten mag maken, als je samen kunt lachen. Ik ontwikkelde een band met de broodverkoper. Daarna durfde ik met vluchtelingen te oefenen. Als ik dan later met mijn tolk langskwam, hielp die band me. Met wat basiskennis van het Arabisch leerde ik beter communiceren.”

Vreemdeling

Asha leerde op Lesbos dat – wanneer je meer dan alleen de letterlijke vertaling wilt snappen – je  voorbij een tolk moet kijken en de taal en cultuur moet begrijpen. Asha: “Sommige dingen vertaalt een tolk niet. Ik wist niet wat er niet vertaald werd. Vaak waren dat voor de tolk vanzelfsprekende dingen, die in zijn wereldbeeld volkomen logisch waren. Die hoefden dus niet te worden vertaald, dat sprak voor zich. Als ik dan doorvroeg, kreeg ik in zo’n geval te horen dat ik rare vragen stelde. Maar ik was zelf ook een vreemdeling! Ik kende het wereldbeeld daar niet goed genoeg om ook achterliggende gedachten te volgen. Daarom begrijp ik het helemaal, die drang naar eigen regie, nieuwkomers die zelf willen kunnen snappen wat er gezegd en gezwegen wordt.” 

Zeg het gewoon!

Met Kletsmaatjes kan Asha echt een verschil maken. “Neem de studente die ik zelf als Kletsmaatje begeleid. Ze is 23 jaar en studeert voor doktersassistente. Haar opleiding is inhoudelijk fantastisch, maar school helpt niet bij taalgebruik in de praktijk. Wat zegt ze bijvoorbeeld onder tijdsdruk tegen een zestigjarige diabete, die haar dieet niet trouw volgt? In Syrië zou ze uit respect voor deze patiënt heel voorzichtig wijzen op het belang van voeding, heel indirect. Ik heb het gesprek met haar overgedaan. Zo kwamen we erachter dat ze dacht dat zakelijke mededelingen de vrouw zouden kwetsen. Samen hebben we gelachen over de Nederlandse behoefte aan duidelijkheid. En over onze achterdocht bij omslachtigheid. ‘Zeg het gewoon!’ en zéker als het je werk is. Het hielp haar om te horen hoe Nederlanders haar taalgebruik ervaren.”

Poëtisch 

“Nieuwkomers hebben vaak heel wat doorstaan voordat ze in Nederland wonen en werken. Na een heftig afscheid, een lange reis en heel wat ingrijpende veranderingen trekken sommigen zich wat terug in hun eigen huis en taal. Dat leidt ertoe dat ze in hun eigen taal blijven denken en geneigd zijn om letterlijk te vertalen wat ze in het Nederlands zouden willen zeggen. Bij het Arabisch met al haar poëtische wendingen krijg je zo echt onbegrijpelijke zinnen.” 

Gortdroge Nederlanders

“Een voorbeeld? In het Nederlands zeg je rustig ‘goedemorgen’ terug als iemand je begroet. In het Arabisch volgt een hele uitwisseling die eindigt met een zegenwens: ‘Dat het licht vandaag over je dag mag blijven schijnen.’ Best leuk als je een vriendelijke buurman treft. Maar echt aansluiten bij gortdroge Nederlanders doet het niet. Letterlijk vertalen levert dan wollig taalgebruik op. Bij Kletsmaatjes leren nieuwkomers de flow van natuurlijk Nederlands.”

Formeel maakt passief

De kracht van ons Kletsmaatjes-programma is dat het heel informeel is. Asha: “In veel landen maakt een formele lessituatie scholieren passief. Ze herhalen wat de docent zegt en zijn niet uit zichzelf met de stof bezig. Bij inburgeringsklassen zie je het risico dat mensen passief toehoren, omdat ze dat als gewenst gedrag hebben aangeleerd. Kletsmaatjes biedt een omgeving waarin je door het één op één contact actief móet zijn. Bovendien is het informeel en mag je dus ongehinderd fouten maken. Het gaat om het kletsen, het contact.” 

Fouten durven maken

Met Kletsmaatjes leer je de ongeschreven regels van een taal. Bij het journaal gaat het bijvoorbeeld ook om de presentatie, hoe we het nieuws brengen.

Kletsmaatjes kunnen nieuwkomers helpen met de inkadering van informatie zoals die in Nederland gaat. Zo valt steeds opnieuw wat te praten. En voor de vrijwilligers die gespreksstof zoeken zijn er veel materialen beschikbaar. Vrijwilligers kunnen oefeningen uitkiezen om die mee te geven. Maar steeds vanuit het idee: het gaat om de flow, het gaat erom dat iemand fouten durft te maken. Dat geeft zelfvertrouwen. Mensen met geduld zijn echt heel fijn als je een nieuwkomer bent.” 

Goede match

Hoe zit het met online taalcoaching van huiskamer tot huiskamer; levert dat geen ruis? Asha reageert: “Dat zou je wel denken bij zo’n informele setting. Vooral toen de kinderen door de coronamaatregelen thuisbleven, waren er veel nieuwkomers die lessen verzetten of uitstelden. Ik vraag ze altijd: ga op een rustige plek zitten. Bovendien koppelen wij ze aan vrijwilligers die bij hen aansluiten. Bij een goede match wordt Kletsmaatjes een vast moment, waar beiden naar uitzien, dat merk ik steeds weer. Moeders sturen hun kinderen naar een huisgenote.” 

Elke dag bellen

Het klikt in veel gevallen. Zeker de eerste drie sessies hebben ze genoeg gespreksstof voor een uur. En een paar uitzonderingen bellen elkaar dagelijks! Zoals iemand die een mondeling examen voor de studie geneeskunde voorbereidt. Hij is al een paar keer gezakt maar z’n kletsmaatje sleept hem er dit keer doorheen, dat is het voordeel in deze coronatijd.” 

Meer verhalen