Wat kunnen we leren van de Deense aanpak op het gebied van integratie? En: hoe slagen Deense maatschappelijke organisaties erin een brede groep van vrijwilligers aan te spreken? Om een antwoord te vinden op deze vragen maakte Het Begint met Taal van 11 t/m 14 november 2019 met steun vanuit Erasmus+ een studiereis naar Denemarken. We delen graag de kennis die we hier opdeden met jou.
Het Deense model
In het Deense model hebben vluchtelingen recht op maximaal 5 jaar gratis inburgeringslessen, andere migranten betalen voor hun taallessen. De gemeente stelt een persoonlijk integratieplan op voor elke inburgeraar. Vluchtelingen volgen een programma met Deense taalles en cultuur van 37 uur per week en zijn verplicht actief deel te nemen aan programma’s richting werk. De Deense overheid meldt in de landelijke integratiebarometer de resultaten. Op de site http://refugees.dk/ vind je meer informatie over vluchtelingen in Denemarken. Deze Belgische documentaire onderzoekt de gevolgen van het – de laatste jaren steeds strenger geworden – Deense integratiemodel.
Drie ideeën uit Denemarken
We bezochten zeven organisaties in en rond Kopenhagen die zich bezighouden met de integratie van vluchtelingen: Danish Refugee Council, Welcome House, Trampoline House, Dfunk, Indvandrer Kvindecentret,, Integrationshuset kringlebakken en Netværkshuset. Hoewel er oneindig veel meer over de Deense aanpak te zeggen is, delen we graag drie Deense ideeën met je.
Idee 1: een landelijk netwerk van vrijwilligershuizen
Dansk Flygtningehjælp, onderdeel van Danish Refugee Council (DRC), heeft een netwerk van 250 vrijwilligershuizen door het hele land: een fysieke plek waar vluchtelingen en andere migranten terecht kunnen met allerlei vragen.
De succesfactoren:
1-stop-shop voor deelnemers: integrale aanpak
In deze huizen wordt ondersteuning geboden, ingericht vanuit de behoefte van de deelnemer. Zo kunnen immigranten er op vrije inloop terecht voor taalcoaching, hulp bij studiekeuze of solliciteren, vragen over opvoeding, vrije tijd, sociale of juridische begeleiding of huiswerkbegeleiding in een vast wekelijks rooster. ‘Wij staan 360 graden om de mensen heen’, hoorden we. Danish Regufee Council creëerde deze ‘Integration Circle’ en we zagen in de huizen dat er breed wordt ingezet op al deze terreinen. In Nederland promoot Open Embassy een integrale aanpak, o.a. door kennisdeling en verbinding. Ook creëerden zij een soortgelijke ‘integration circle’.
Taalcoaching is onderdeel van het aanbod in de huizen maar speelt geen prominente rol. Waarschijnlijk omdat migranten al een full-time inburgeringsprogramma volgen. Het accent ligt er meer op ontmoeting en uitwisseling. Ook is er vaak aandacht voor de benodigde vaardigheden om volwaardig mee te kunnen doen in de Deense democratie, vanuit overleg en in gesprek met de migranten. Zo worden deelnemers actief betrokken bij de organisatie en bestuur van de huizen.
Vrijwilligers zijn redelijk vrij in uitvoering van hun werkzaamheden, professionele coördinatoren hebben een faciliterende rol. “Als er behoefte is aan bepaald aanbod, bespreken we dit met de bezoekers en vrijwilligers en als het maar even kan, gaan we het aanbieden”, vertelt Lise Hauge van DRC.
- Ruime openingstijden (vaak ook ‘s avonds en in het weekend open)
Door de ruime openingstijden trekken de huizen ook werkende deelnemers en vrijwilligers.
- Vrijwilligers met relevante kennis en ervaring
De vrijwilligers namen vaak, zo zagen we met name in Welcome House, vanuit hun betaalde werk de juiste vaardigheden meer naar hun vrijwilligerswerk, bijvoorbeeld over coaching. Doordat de huizen in de avonden en in het weekend open zijn, kunnen deze vrijwilligers hun kennis naast hun betaalde baan inzetten.
- Fysieke, laagdrempelige ontmoetingsplek: verbondenheid voor deelnemers en vrijwilligers
De coördinatoren geven aan dat vrijwilligers het prettig vinden om in een groep te werken waar ze altijd bij hen of andere vrijwilligers terecht kunnen met vragen. ‘Door samen alles onder 1 dak aan te bieden, is kennisdeling tussen vrijwilligers onderling ook makkelijker’, vertelt Lise Hauge van Danish Refugee Council ons. In Nederland is taalcoaching of maatschappelijke begeleiding vaak werk dat je zelfstandig doet. Ook deelnemers hebben zo een fysieke plek om elkaar te ontmoeten en kunnen makkelijker een netwerk opbouwen.
- Gezinsaanpak
Vaak is er in de huizen aanbod voor volwassenen, jongeren en kinderen. Vaak is er kinderopvang en ook kinderen en jongeren kunnen er terecht voor bijvoorbeeld huiswerkbegeleiding of ‘social counseling’. Het succes van bijvoorbeeld Stichting Studiezalen in Amsterdam laat zien hoeveel behoefte er is aan dergelijk aanbod. We zagen bij Indvandrer Kvindecentret dat de goede band met de ouders ervoor zorgde dat er vertrouwen was om hun kinderen te laten deelnemen aan bijvoorbeeld een kampeerweekend met empowerment en coaching.
Ook in Nederland zijn er natuurlijk tal van prachtige plekken in diverse steden. Maar een landelijk netwerk, gecoördineerd vanuit één centrale organisatie, waar migranten met vragen op vele levensterreinen vijf of meer dagen van de week op een fysieke plek terecht kunnen, kennen we niet. We hebben al met succes het concept van Odensehuizen voor mensen met dementie uit Denemarken gehaald. Misschien zijn hun ‘Frivillighuse’ een nieuwe inspiratiebron?
Idee 2: een organisatie voor jonge vluchtelingen
Dfunk is de jongerentak van Deens vluchtelingenwerk. Dfunk is een landelijke organisatie voor jongeren tussen 15-30 jaar met en zonder vluchtelingenachtergrond. Inmiddels zijn er onder meer 40 “youth-to-youth groepen” door het hele land waar jongeren elkaar ontmoeten.
Directeur Natasha vertelde ons: “Jongeren hadden behoefte aan een plek om gewoon jongere te zijn. Een plek waar ze vrienden maken en zich welkom voelen.” Koppels doen in tweetallen mee aan workshops en activiteiten en ontwikkelen zo vriendschappen en competenties. Ze gaan bijvoorbeeld samen koken, muziek maken, discussiëren of ze gaan samen kamperen. Ze licht toe: “Gelijkwaardigheid is de basis van alles. Zo krijgt een jongere in ons Future Builder programma geen mentor maar een buddy. We zijn geen hulpverleners maar faciliteren gewoon ontmoeting tussen jongeren.” Hiermee weten ze een zeer diverse en jonge groep vrijwilligers aan zich te binden – met en zonder vluchtelingenachtergrond – die zich sterk betrokken voelt bij de organisatie. Daarnaast wil Dfunk een ander geluid laten horen in het publieke debat. Dit doen ze onder andere in hun project “Flygtninge Fortaeller”, waar vluchtelingenjongeren werden getraind en in theaters in het hele land hun verhaal vertellen. Het deed ons denken aan de Nederlandse Stichting Buddy to Buddy met het verschil dat Dfunk zich echt alleen op jongeren richt.
Idee 3: adviescentrum over vluchtelingen voor medewerkers in de eerste lijn
Een onderdeel van Danish Refugee Council is hun ‘Center for Udsatte Flygtninge’ (=“Knowledge Center for Vulnerable Refugees”.) In Denemarken zorgt het centrum ervoor dat iedereen die met vluchtelingen werkt de juiste kennis en vaardigheden hebben om goed met de doelgroep om te kunnen gaan. Ze ontwikkelen methodes, handboeken, verzorgen trainingen en hebben een advieslijn: Iedereen die in zijn dagelijks werk te maken heeft met vluchtelingen, kan telefonisch en per e-mail terecht bij het centrum.
In Nederland kennen we o.a. Kennisplatform Integratie en Samenleving (KIS), Pharos (gezondheid) en Lowan(primair en voortgezet onderwijs) als kenniscentra op het gebied van nieuwkomers en integratie – om er maar een paar te noemen. Het integrale Deense centrum lijkt zich nog meer op het praktisch helpen van docenten, leidsters in kinderopvang, sociaal werkers, klantmanagers, werkgevers en personeel in de medische sector in hun dagelijkse omgang met de doelgroep op alle terreinen te richten.
Delegatie: coördinatoren van Taal & Toekomst
De delegatie (8 personen) bestond voornamelijk uit coördinatoren van organisaties die in 2018-2019 het programma Taal & Toekomst hadden aangeboden. Taal & Toekomst is een taalcoachprogramma voor jonge nieuwkomers (16-25 jaar) die hun kansen op een baan, stage of opleiding willen vergroten. Onze interesse ging in Denemarken daarom speciaal uit naar het aanbod voor deze doelgroep.
Overdenkingen en conclusies
De reis gaf ons veel stof tot nadenken. We delen graag drie overdenkingen met jullie:
- Wat kunnen we concreet doen met de drie bovenstaande ideeën in Nederland? Is hier behoefte aan vrijwilligershuizen, een jongerenorganisatie of een adviescentrum?
- Door meer lesuren en meer taalcontact onder de nieuwe wet (bijvoorbeeld op stages of werkervaringsplekken) ontstaat er misschien een andere behoefte bij inburgeraars. Wellicht kan/zal de aandacht van vrijwilligers dan ook hier verschuiven van (vooral) taal naar ondersteuning alle levensgebieden (integraal)?
- In de nieuwe inburgeringswet zullen nieuwkomers in Nederland straks waarschijnlijk een druk(ker) programma hebben overdag, zoals al jaren het geval is in Denemarken. Misschien is er dan ook in Nederland nog meer aanbod in bijvoorbeeld het weekend of ‘s avonds nodig?
Erasmus+ en meer informatie?
Deze reis werd mede gefinancierd door het programma Erasmus+ van de Europese Unie. Wil je meer weten over deze Deense aanpak en de vertaling naar de Nederlandse situatie, neem dan contact op met Esra van den Aker van Het Begint met Taal.
